Ko treba da prebroji stabla maslina u Baru i Crnoj Gori?

Više od decenije se govori o „katastru maslina”, pa i o nekim sistemima koji će obezbijediti da se registruje svako stablo masline, ali od toga nema ništa. Porazno je da se ne zna koliko Crna Gora, odnosno svaka maslinarska opština pojedinačno imaju maslina.

Predsjednik Društva maslinara Bar, Ćazim Alković, kaže da, nažalost, niko tačno, pa niti približno ne zna koliko stabala maslina ima u Crnoj Gori,

– Isto tako i u Baru. Više od decenije se govori o „katastru maslina”, pa o nekim sistemima koji će obezbijediti da se registruje svako stablo masline, ali nema ništa od toga. Porazno je da ne znamo koliko Crna Gora, odnosno svaka maslinarska opština pojedinačno imaju maslina. Takva informacija bi trebala da predstavlja osnovu za strateško planiranje razvoja maslinarstva. Ako već to ne radimo u okviru sofisticiranih sistema registrovanja, možemo na primitivan način. Svako u svojoj opštini neka prebroji masline i dobićemo neke informacije, kako tako.

Prema njegovim navidima, nekada je kancelarija Društva bila svakodnevno otvorena i imala je dva stalno zaposlena sekretara.

– Zarade za sekretare su bile finansirane od strane Opštine Bar i tadašnjeg Ministarstva poljoprivrede. Pored finansiranja zarada za zaposlene, Ministarstvo i Opština su pomagali i realizaciju drugih projekata Društva. Međutim, zadnjih godina su te podrške značajno smanjene, da bi u poslednje vrijeme potpuno izostale, iako smo se mnogo puta pismeno, sa obrazloženjem aktivnosti i troškova, obraćali Ministarstvu poljoprivrede. Nažalost, nikakvog odgovora nije bilo. Tokom 2024. godine Društvo od Ministarstva nije dobilo niti jedan euro, iako smo predlagali više projekata i mnoge realizovali iz sopstvenih sredstava.

Alković kaže da im Opština Bar zadnjih godina obezbjeđuje autobus za prevoz maslinara na manifestaciju Noćnjak koja se održava u Hrvatskoj što je značajna pomoć, ali osim toga Društvo ni od Opštine ne dobija bilo kakva sredstva podrške.

– U uslovima koji su opisani teško je funkcionisati i raditi na razvoju maslinarstva. Trenutno se Društvo finansira iz članarina a to su minimalna sredstva i bez obzira na entuzijazam i želju teško se mogu raditi ozbiljni projekti. Mi naravno nećemo odustati i borićemo se i dati svoj maksimalni doprinos.

Prema njegovim riječima maslinari se i ove godine neće moće pohvaliti obilnim rodom maslina posebno kada je autohtona sorta žutica u pitanju.

– Rijetki su maslinari kojima je žutica obilno rodila ove godine. Međutim, maslinari koji uzgajaju introdukovane sorte kao što su lećino, pendolino, koroneiki, arbekinu i u novije vrijeme olianu i mnoge druge imaju zadovoljavajući rod, koji ne izostaje gotovo svake godine. Mnogi maslinari u posjedu imaju kombinaciju autohtone žutice i drugih introdukovanih sorti pa tako lakše prevaziđu nerodnu godinu – kaže on i ističe da klimatske promjene značajno utiču na maslinarstvo.

– Nedavno sam učestvovao na sastanku Savjetodavnog komiteta u Italiji u Sieni. Klimatske promjene i njihov uticaj na maslinarstvo su bile centralna tema pomenutog sastanka. Zaključak po ovom pitanju je bio da se maslinarstvo mora mijenjati prilagođavati aktuelnim klimatskim promjenama. Crnogorsko maslinarstvo mora da se mijenja u skladu sa svjetskim maslinarstvom, i promjene moraju odgovoriti na aktuelne klimatske promjene.

 – Primjena agrotehničkih mjera je od izuzetnog značaja, i bez sistemske primjene ovih mjera nema ozbiljnog maslinarstva. Redovna i pravovremena rezidba maslina je neophodna. Problem je što u Crnoj Gori ima mali broj obučenih rezača maslina. Zakonom je propisano da masline mogu rezati osobe koje su prošle obuku, položile stručni ispit i za to od strane Ministarstva poljoprivrede šumarstva i vodoprivrede dobile odogovarajući sertifikat. Na žalost, Ministarstvo je prvu i zadnju obuku organizovalo 2004. godine i od tada nije bilo više formalnih obuka. Ako su rezači koji su tada položili kurs bili mladi sada su već u ozbiljnim godinama i trebalo bi neko da ih naslijedi u tom poslu – kaže naš sagovornik i ističe da je zaštita maslina od bolesti i štetočina potrebna i u novije vrijeme neophodna.

– Muva masline prednjači kod štetočina i ukoliko se ona ne prati i na vrijeme suzbija teško da se može imati ozbiljan rod zdravog ploda masline. Nije dovoljno da maslinari sporadično štite svoje masline od muve maslina. Mora se uspostaviti sistemska zaštita kojom će se obezbjediti da svi maslinari zajednički štite svoje masline.

Dodaje da u tradicionalnom maslinarstvu vrijedi mišljenje da masline ne treba navodnjavati i da to nije neophodno što je naravno netačno.

– Ozbiljni maslinari, posebno maslinari koji imaju mlade zasade projektuju i ugrađuju sisteme za navodnjavanje. Pravovremeno, ne stihijsko navodnjavanje je od ključnog značaja kvalitetan rast i razvoj kako ploda tako i same biljke. U svijetu su razvijeni moderni sistemi za navodnjavanje koji su automatizovani i koji uz navodnjavanje obezbjeđuju i prihranu maslinama

Naša autohtona  “Žutica” nastavlja on je sorta kojom se ponose crnogorski maslinari.  

– Maslinari svoja ulja dobijena od žutice šalju na regionalna i međunarodna takmičanje gdje osvajaju vrijedna priznanja za kvalitet. Međutim, maslinari su isto tako svjesni da žutica ima alternativnu rodnost i svjesni su toga da svake godine ne mogu očekivati obilan rod. Crnogorski maslinari bez obzira na sve ne bi smjeli da se odreknu od žutice i ne bi smjeli da dozvole da stable žutice budu zapuštena i ostavljena u žbunju – riječi su Alkovića koji smatra da uz autohtonu žuticu maslinari sade i druge introdukovane sorte koje uz dobro održavanje skoro svake godine obilno rađaju što je jako značajno za održivo maslinarstvo.

U novije vrijeme je zasađen veliki broj maslina uglavnom stranih sorti što im omogućuje da svake godine imaju određene količine kvalitetnog ulja.

– Ne bi smjeli birati između stranih i naših, Crnoj Gori trebaju i jedne i druge. Ne smije se dozvoliti da ni jedna stara maslina bude posječena posebno ne da bi se oslobodio prostor za gradnju objekata. Važno je očuvati i zaštiti svako stablo starih maslina.

Uz izuzetno vrijedna stara stabla maslina na slobodnim površinama se mogu saditi introdukovane sorte.

– Kombinacija uzgoja autohtonih i introdukovanih sorti predstavlja potencijal za opstanak porodičnih maslinarskih gazdinstava. U novije vrijeme imamo ozbiljne novoformirane zasade maslina introdukovanih sorti koji su uspostavljeni po savremenim standardima i od kojih se očekuje ozbiljna proizvodnja maslinovog ulja.

Kad je u pitanju stara maslina, kako kaže na sreću Društva sva naučna i stručna istraživanja su potvrdila da je problem nastao zbog velike količine vode u korjenovom sistemu što je demantovalo lose namjere pojedinaca prema ovom društvu.

– Zbog spore reakcije na koju se čekalo skoro godinu dana dio korjenovog sistema je trajno oštećen što je uzrokovalo da najstariji dio Stare maslne ne izbaci nove izdanke to jeste biološki umre. Sušenje tog dijela je velika šteta ali ostaje utjeha da je preostali dio nakon intervencija i ugradnje sistema drenaže oživio i da se vraća u normalno stanje.

Podrška maslinarima po litru ekstra djevičanskog maslinovog ulja

– Crnogorski maslinari već godinama unazad Ministarstvu poljoprivrede i lokalnim samoupravama predlažu da u budžete za razvoj poljoprivrede uvrste mjeru podrške koja bi se maslinarima davala  po litru proizedenog ekstra djevičanskog maslinovog ulja. Ova mjera bi bila višestruko korisna za razvoj i unaprijeđenje maslinarstva.

Maslinari bi se trudili da proizvedu što više kvalitetnog maslinovog ulja. Preduslov za dobijanje ove podrške bi bila kontrola kvaliteta maslinovog ulja i potvrda njegove kategorije. Trenutno mali, veoma mali broj maslinara radi analize kvaliteta svojeg maslinovog ulja što je veoma loše za unaprijeđenje kvaliteta. Isto tako, evidencije količina proizvedenog maslinovog ulja na nivou Crne Gore ne postoje, primjena ove mjere bi bio mali korak naprijed ka uspostavljanju evidencije proizvedenih količina maslinovog ulja u Crnoj Gori – podsjeća Alković.