Kako je nastalo KUD „Jedinstvo“ iz Bara prije 113 koje godina čuva i baštini folklornu tradiciju

KUD „Jedinstvo“ u Baru postoji duže od stotinu godina, a stoljetnim trajanjem i brojem članova za proteklih 11 decenija, misijom njegovanja kulture i zbližavanja kroz igru i pjesmu, zaslužuje poseban tretman, kako u široj društveno-političkoj zajednici tako i u budžetu Opštine Bar. Ovo kulturno -umjetničko društvo nastavlja rad Pjevačkog društva „Bratimstvo“ osnovanog 1910.godine

Već 113 godina u Baru postoji KUD „Jedinstvoˮ, koje čuva i baštini folklornu tradiciju grada. Nakon oslobodilačkih ratova 1876-78. godine i oslobađanja grada od viševjekovne turske dominacije 1878. godine, Bar se ubrzano razvijao sa svim atributima grada. Savremeni društveni tokovi i ambijentalno okruženje u kojem je nastajao nov i moderan grad, uticali su da se razmišlja o osnivanju institucija kulture.

Kako podsjeća predsjednik „Jedinstvaˮ Zoran Vojvodić, društvo je osnovano na zboru građana Bara održanom 3. januara 1910. godine, gdje je donijeta odluka da se povodom pedesetogodišnjice vladavine crnogorskog knjaza Nikole, njegovog krunisanja za kralja i proglašenja Crne Gore za kraljevinu, osnuje Pjevačko društvo „Bratimstvoˮ. Nakon toga je 14. januara 1910. godine (27. januara po starom kalendaru) održana prva Skupština Društva, na kojoj je izabrana Prva uprava i izglasana prva pravila Društva.

Za prvog predsjednika Društva izabran je Savo Steva Dabanović, kojeg je 1900. godine Ukazom knjaz Nikola postavio za upravitelja grada Bara. Za dan svog krsnog imena ,,Bratimstvoˮ je odabralo 15. avgust, kao dan jubileja, pola vijeka vladavine knjaza Nikole. Od 15. januara 1912. godine predsjednik Društva je Stevo Iličković.

Po završetku balkanskih ratova 1913. godine objedinjeno je Pjevačko društvo „Bratimstvoˮ i „Prva narodna muzikaˮ (osnovano jula 1911. godine kao prva građanska muzika u tadašnjoj Crnoj Gori), u jedno pod imenom „Barsko pjevačko, prvo muzičko društvo Bratimstvoˮ. Za predsjednika društva je bio izabran Vasilije Dabanović.

Sve oblike tadašnjih kulturnih aktivnosti prekinuo je Drugi svjetski rat.

Početkom 1945. godine osnovano je sindikalno Kulturno-umjetničko društvo „Jedinstvoˮ sa pet sekcija. Ubrzane aktivnosti nastavljene su početkom 1946. godine, kada je osnovan Prosvjetno-kulturni odbor na čijem je čelu bio Jovan Nikezić, a marta 1948. godine formiran je Sreski kulturno-prosvjetni savez i 11 odbora kulturno-prosvjetnog saveza.

Od 1955. godine pri Društvu je osnovano Amatersko pozorište, čiji je predsjednik bio Nikola Šaranović. Aktivne su bile dramska sekcija i duvački orkestar.

Zabavni orkestar je formiran 1978. godine, kada su od postojećeg duvačkog orkestra ,,Bratsvo-jedinstvoˮ preuzeti instrumenti i oprema. Nakon zemljotresa 1979. godine ponovo su prikupljeni instrumenti za bleh orkestar, kojim je u narednih 15 godina rukovodio Miki Jelenić.

Pri Domu kulture u Baru, koji je izgrađen 1976. godine, osnovane su muzička, likovna, dramska, recitatorska i folklorna sekcija, a od 1977. godine osnovan je i Dramski studio ,,Barˮ. Ovaj ansambl je kasnije nastavio rad u sastavu KUD ,,Jedinstvoˮ a pod nazivom ,,Bar teatarˮ. Naredne 23 godine, od 1977. do 2000. godine, kada je Čedo Dragović preuzeo umjetničko rukovođenje dramskom sekcijom, i u kontinuiranom intenzivnom radu sa nepresušnom energijom režirao sve predstave ovog ansambla, karakteriše intenzivan razvoj pozorišnog stvaralaštva u Baru.

Folkornom sekcijom rukovodile su Lidije Nikić i Ramiza Kalamperović 1978. i 1979. godine, a koreograf Savo Vučković iz Cetinja angažovan je 1979. Tada su kupljene nošnje za igre iz Crne Gore i Srbije.

Horskom sekcijom, reaktiviranom u periodu od 1977. do 1991. godine, rukovodili su Viktor Ujes, Miško Vujić i Božidar Rakonjac.

Odlukom Kulturno-prosvetne zajednice Bar, od amaterskih sekcija koje su djelovale u sastavu Kulturnog centra Bar, 29. decembra 1981. godine osnovano je KUD „Jedinstvoˮ sa statusom samostalne društvene organizacije za njegovanje kulturno-umjetničkog amaterizma, kao nastavak tradicije Društva iz 1910. godine. Prvi predsjednik obnovljenog Društva bio je član horske sekcije Danilo Mijović, zatim predsjednik OK SSRN Bar Nikola Stanišić, a potom i javni radnik i poštovalac amaterskog stvaralaštva Jovan Pavićević.

Kada je 1984. godine formirano Kulturno sportsko društvo „Luka Barˮ u kojem je osnovana i folklorna sekcija, prestala je sa radom folklorna sekcija KUD „Jedinstvoˮ. Tada je došlo do zatišja u radu i horske sekcije. Ponovni rad pjevačkog društva oživljen je povodom snimanja TV emisije „Znanje – imanjeˮ 1985. godine, u kojoj je učestvovala muška klapa u proširenom sastavu od 14 članova. Umjetnički rukovodilac bio je Božidar Rakonjac.

Kako su se zakoni mijenjali u skladu sa aktuelnim zakonodavstvom, vršene su i preregistracije Društva. Društvo je 23. septembra 1991. godine, u skladu sa Zakonom o društvenim organizacijama i udruženjima građana, ponovo preregistrovano i upisano u registar društvenih organizacija.

Zapravo, formalno je morala biti donijeta odluka o osnivanju Društva kao da se osniva iznova. Usvojen je novi Statut Društva, za predsjednika Društva izabran je Čedo Dragović, a za sekretara Miodrag Banović.

Od 2000. godine, u skladu sa Zakonom o nevladinim organizajama, Društvo je ponovo preregistrovano pod nazivom Nevladino udruženje KUD „Jedinstvoˮ Bar. I tada je, po peti put, formalno morala biti donijeta odluka o osnivanju Društva. Za predsjednika Društva je izabran privrednik iz Bara Žarko Pavićević. U tom mandatu, pored Upravnog i Nadzornog odbora, izabrani su predsjednik Umjetničkog savjeta Branka Nikezić, sekretar Miodrag Banović, potpredsjednik za umjetnički program Zoran Vojvodić i potpredsjednik za folklornu umjetnost Dragan Koprivica. Predsjednik Društva od 2005. godine bila je Vera Kirović, a od 2009. Vjera Kovačević, afirmisani pedagog.

Horska sekcija radi u kontinuitetu od 1991. godine, a smjenjivali su se samo umjetnički rukovodioci, Viktor Ujes, Spomenka Ičević, Dragan Unkašević, Miro Kruščić i Ljubo Marjanov.

Folklorna sekcija je ponovo organizovana 2000. godine. Sekretar Društva je angažovao bivše kolege iz KUD „Ž. J. Španacˮ, Dragana i Draganu Koprivicu, i tada su pokrenute folklorne sekcije po školama Bara, a osnovano je i Folklorno društvo „Barˮ. Najduže su se zadržale sekcije u OŠ „Meksikoˮ, OŠ „Jugoslavijaˮ i OŠ „Srbijaˮ u Starom Baru. Od tih sekcija napravljeno je folklorno jezgro mladih umjetnika koji su se uključili u KUD „Jedinstvoˮ. Pored dječijeg folklora, kojim je rukovodio bračni par Koprivica, osnovan je dječiji hor čiji je umjetnički rukovodilac bila Nadežda Milić, i dječiji orkestar čiji je umjetnički rukovodilac bio Slavko Svijić.

Folklornom sekcijom su kasnije rukovodili Željko Kosanić i Biljana Plamenac, a od 2005. godine folklornom sekcijom rukovodi Dražen Kaljević.

Klapa KUD ,,Jedinstvoˮ, kao mješovita klapa, radila je 2005. godine pod rukovodstvom Mira Kruščića. Poslije izvjesne pauze klapa je reaktivirala svoj rad 2007. godine kao muška klapa, pod rukovodstvom Ljuba Marjanova.

KUD „Jedinstvoˮ danas tretiraju kao jednu od mnogih novoformiranih nevladinih organizacija. Društvo je tradicionalistička organizacija, nosilac kulturnih zbivanja u Baru koja traju jedan vijek, i kako smatraju, treba da ima poseban tretman, kako u široj društveno-političkoj zajednici tako i u budžetu SO Bar.

– Glavni problem svih kulturno umjetničkih društava, pa i „Jedinstvaˮ, jeste što država Crna Gora ne zna kako da riješi ovaj problem. Društva su trebala da budu finansirana na nivou grada, kako je to bilo do 2000. godine. Imali su svoj godišnji iznos i obezbjeđena sredstva za sekcije i ljude koji su izvođače obučavali. KUD ne može biti javna ustanova, i onda ih je najlakše bilo prebaciti u nevladin sektor, što je bio strahovit udar na njihov dalji nastavak rada. Mnoga društva su prestala da rade u Crnoj Gori, a ostala su počela da se snalaze svako na svoj način. Bilo je nekih obećanja da će opštine imati više osjećaja za  njihov rad i da će ih stimulisati da bi mogla da opstanu – kaže Vojvodić, i naglašava da su danas prepušteni sami sebi.

– Upravo zbog toga smo morali da nastupamo gdje god smo mogli. U Petrovcu Vila Oliva, hotel Tara u Bečićima, Ulcinju… i zarađivali 150-200 eura po putovanju, pa nam nešto i ostane na godišnjem nivou, ali su to sve nedovoljna sredstva. Da je sreće Društvo bi bilo na budžetu Ministarstva kulture. Dobro je što u Domu kulture imamo prostoriju za vježbanje, a u sportstkoj dvorani za čuvanje naše vrijedne garderobe, i sve to besplatno.

U rukovodstvu je i sekretar Miodrag Banović, rukovodilac folklornog ansambla je Ognjen Vučević, a pjevačko društvo Klape vodi profesor Ljubo Marjanov.