Stanje Stare masline nije ohrabrujuće, nastupa presudan period godišnjeg ciklusa za njen oporavak

Zatečeno stanje prilikom najskorijeg obilaska Stare masline nije ohrabrujuće, kazala je dr Marija Markoč, dipl.ing.agr., sudski vještak za maslinarstvo i uljarstvo, mediteransko voćarstvo i melioracije zemljišta. Maslina je, kako Markoč objašnjava, zimzelena voćna vrsta čiji period prividnog zimskog mirovanja traje od završetka berbe do ponovnog kretanja vegetacije, a to se dešava kada srednje dnevna temperatura dostigne 10 stepeni, te kada se nastupa diferencijacija cvjetnih pupoljaka, čemu prethodi vegetativni rast. Taj period godišnjeg ciklusa razvoja upravo nastupa i potrebno ga je pomno pratiti.

Markoč je, u obraćanju odbornicima i građanima u okviru posljednje sjednice lokalnog parlamenta, a čija je tema bila stanje Stare masline, informisala da je odmah po uočavanju simptoma na vegetativnim organima Stare masline, još u toku 2022. godine, razgovarala sa svojim kolegama – profesorima i mentorima sa Biotehničkog fakulteta Univerziteta u Crnoj Gori, ali i sa partijskim kolegama, ukazujući na važnost problema.  

„Dana 16. maja 2023. godine, JU Kulturni centar Bar, kao ustanova koja se starala o Staroj maslini me zvaničnim dopisom angažovala kao sudskog vještaka za maslinarstvo i uljarstvo, mediteransko voćarstvo i melioracije zemljišta u predmetu procjene zdravstvenog stanja u kojem se, u tom momentu nalazila Stara maslina na Mirovici, kako bih dala preporuke o daljim postupcima i mjerama zaštite koje trebaju biti primijenjene„, navela je Markoč i dodala da je nakon uzastopnog obilaska ovog lokaliteta, bez odlaganja, podnijela pisanu ekspertizu, odnosno nalaz u kom navodi zatečeno stanje Stare masline:

„Primijećeni su simptomi sušenja i krtosti sekundarnih i tercijarnih grana, a naročito listova, čija boja varira od svijetlo-zelene, raznih nijansi žute, do svijetlo-smeđe boje, dok su liske na kojima se identifikuje najintenzivnije sušenje uvrnute prema naličju. Evidentno je gotovo potpuno odsustvo cvasti (skupine cvjetova) u dijelu krošnje gdje se primjećuje sušenje grana i listova, dok je identifikovano i znatno slabije prisustvo cvasti u cijeloj krošnji Stare masline na Mirovici, što će uticati na kvantitativno smanjenje, te gotovo potpuni izostanak roda; Procjenjivanjem funkcionalnosti odvođenja atmosferske vode pomoću višedesetina metara duge drenaže, koja je sprovedena duž oboda kompleksa u kojem je smještena Stara maslina na Mirovici; uočen je stagnirajući nivo vode u šahti koja se nalazi neposredno do ograde koja oivičava prostor. Dodatno, voda koju uočavam ima specifičan, neprijatan miris; takođe, uočena je nedovoljna prozračnost iste, kao i prisustvo primjesa, od kojih naročito zabrinjava povremena pojava „bijele pjene“, koja može ukazivati na prisustvo polutanata; Prilikom uzorkovanja zemljišta na četiri lokacije u neposrednoj blizini Stare masline na Mirovici (unutar kruga u kojem je smještena), ukazujem na nepovoljan mehanički sastav zemljišta (preovladavaju sitne zemljišne čestice, npr. prah i glina), što ukazuje na pretjerano zadržavanje vode, nedovoljnu propusnost i rastresitost, ljepljivost i plastičnost, probleme sa aeracijom zemljišta„, obrazložila je u nalazu Markoč.

Sve navedeno je, kako ističe, u suprotnosti sa zahtjevima masline za povoljnim zemljišnim uslovima i može dovesti do asfikcije, tj. gušenja korijenovog sistema.

„Maslina ne podnosi zemljišta sa problematičnim vodno-vazdušnim režimom, s obzirom da je vrlo osjetljiva prema suvišku vode u zemljišta, pa su loše drenirana glinovita, slabo propusna zemljišta i zemljišta sa visokim nivoom podzemne vode nepodesna za gajenje masline. Maslina zahtijeva pjeskovito-ilovasta i ilovasta zemljišta, neutralne pH vrijednosti, humozna i sa dobro obezbijeđenim hranivima„, pojasnila je Markoč.

U zaključku nalaza sudskog vještaka, ona navodi mišljenje i dodatno ukazuje na važnost hitnosti u postupanju, i ističe da je „zdravstveno stanje stabla Stare masline (Olea europaea L.) na Mirovici u Baru alarmantno i neophodno je sprovesti analize zemljišnog i biljnog materijala, a shodno rezultatima istih primijeniti adekvatne meliorativne mjere, te utvrditi stručne programe praćenja stanja posmatranog stabla, sa ciljem njenog oporavka i zaštite od dalje deterioracije„.

„Predlažem utvrđivanje mehaničkih karakteristika zemljišta oko Stare masline na Mirovici (učešće čestica pijeska, praha i gline), tj. određivanje teksturnih klasa zemljišta, utvrđivanje specifične gustine zemljišta (g/cm3), poroznosti (%vol), vazdušnog (%vol) i vodnog kapaciteta predmetnog zemljišta (poljski vodni kapacitet, tačka uvenuća, dostupna vlažnost zemljišta); kao i sprovođenje agro-hemijske analize uzorkovanog zemljišta (pH u H20 i KCl), kalcijum-karbonat (%), humus (%), dostupan fosfor (mg/100 gr) i dostupan kalijum (mg/100 gr) (npr. Biotehnički fakultet Univerziteta Crne Gore i Poljoprivredni fakultet Univerziteta u Beogradu); Predlažem uzorkovanje i analizu biljnog materijala, odnosno lista masline, sa ciljem utvrđivanja sadržaja i zastupljenosti makro i mikro elemenata, te dobijanja preporuke o adekvatnoj folijarnoj prihrani masline iznijetih i nedostajućih hraniva, te utvrđivanja eventualnog prisustva gljivičnih oboljenja (npr. Biotehnički fakultet Univerziteta Crne Gore); Predlažem utvrđivanje kvaliteta i kategorizacije površinske vode, koja se može uzorkovati iz drenažnih kanala u okviru kompleksa Stare masline na Mirovici, angažovanjem sertifikovanih institucija (npr. Institut za javno zdravlje Crne Gore), kao i nivoa i kvaliteta podzemne vode, što je od presudne važnosti u ovom predmetu„, navela je u zaključku Markoč i dodala da „uzimajući u obzir ozbiljnost situacije, te potrebu za hitnim djelovanjem, preporučuje angažovanje neke od kompetentnih crnogorskih kompanija za izvođenje drenažnih hidrotehničkih radova, ali i razbijanje pokorice, rastresanje i aeraciju zemljišta, utvrdivši evidentno stvaranje zbijenog, nepropusnog sloja zemljišta koji onemogućava normalan rast, nesmetano disanje i usvajanje hraniva korijenovog sistema“.

„Ovu mjeru predlažem kao hitnu, uz obavezno sprovođenje stručnih konsultacija u vezi eventualne potrebe zamjene cjelokupnog zemljišta oko Stare masline, što lično ne isključujem kao mogućnost ni u ovom momentu„, zaključila je u nalazu.

U samom zaključku nalaza, daje preporuku koja glasi: Sprovođenje agrotehničkih mjera u okviru stabla Stare maslina na Mirovici mora se vršiti isključivo na osnovu prethodno sprovedenih analiza i preporuka sertifikovanih stručnih lica, dok izvođenje istih mora biti strogo kontrolisano i nedgledano, a sa ciljem osiguravanja kontinuiranog vegetativnog i reproduktivnog porasta, odnosno produžetka života Stare masline.

„Takođe u cilju objektivnog informisanja javnosti, dužna sam i važno mi je da napomenem da sam navedeni nalaz i mišljenje, odmah po sastavljanju proslijedila ujedno i Savjetu Mjesne zajednice Stari Bar, a usljed permanentne zabrinutosti mještana ovog kraja, te uz pisani zahtjev zamolila Savjet MZ Stari Bar da isti dostave nadležnim organima Opštine Bar. Savjet je, bez odlaganja, na moju molbu reagovao promptno, i to dva puta – u vidu Molbe i u vidu Urgencije, čime je ukazano na zabrinutost mještana povodom stanja u kojem se stablo nalazi još prije 9 mjeseci. Takođe, ovim aktima je iskazana spremnost građana, koji su dugi niz godina brinuli upravo ovom stablu, da učine sve što može biti potrebno kako bi se ono oporavilo„, saopštila je Markoč.

Kroz vrlo iscrpan izvještaj, odnosno nalaz još u maju 2023. godine, nadležnoj ustanovi Kulturni centar Bar, ali i Opštini Bar, Markoč je dala svoje viđenje predmetne problematike, te preporučila nadležnim organima kome treba da se obrate.

„Smatram da je moj doprinos značajan u tom dijelu. JU Kulturni centar Bar, a prevashodno Opština Bar je postupila po navedenim preporukama, formirajući i ekspertu Komisiju, dok su radovi koji su izvedeni i koji se izvode na lokalitetu Mirovica u nadležnosti hidrograđevinske struke, koja nije u rangu mojih stručnih kompeticija. Zatečeno stanje prilikom najskorijeg obilaska predmetnog lokaliteta me nije posebno ohrabrilo. Maslina je zimzelena voćna vrsta čiji period prividnog zimskog mirovanja traje od završetka berbe do ponovnog kretanja vegetacije, a to se dešava kada srednje dnevna temperatura dostigne 10 stepeni, te kada se nastupa diferencijacija cvjetnih pupoljaka, čemu prethodi vegetativni rast. Taj period godišnjeg ciklusa razvoja upravo nastupa i potrebno ga je pomno pratiti“, kazala je Markoč.

Ona zaključuje da se iskreno nada će se u budućnosti pronaći adekvatan model brige o Staroj maslini, koji uključuje sve strane, pa i angažman internacionalnih eksperata, i dubokom vjeruje da će novoformirano preduzeće „Kuća maslina“ smjestiti Staru maslinu u središte svog budućeg rada i djelovanja, što će omogućiti poštovanje svih proceduralnih i birokratskih koraka, ali i načela koje nalaže kodeks dobre poljoprivredne prakse.