Lutovac: Književni program Barskog ljetopisa u znaku Cuba Libre koktela

Književni program ovogodišnjeg Barskog ljetopisa predstaviće sedam autora i djela – žanrovski i stilski raznolikih, koji u mogućim programskim kombinacijama, kako kaže selektor dr Milun Lutovac  i pojedinačno i u “kolu”, liče na dobar koktel u kojem svako može pronaći kombinaciju sastojaka koja mu odgovara. Kako su protekle dosadašnje promocije, a šta će publika biti u prilici da isprati do kraja književnog programa Barskog ljetopisa, za Primorski portal govori selektor ovog segmenta, dr Milun Lutovac.

Primorski portal: Ove godine, potpisujete selekciju književnog programa Barskog ljetopisa. Čime ste se vodili pripremajući ovogodišnje izdanje?

Lutovac: Vodio sam se šejkerskom pripremom koktela. Ništa ne može bolje da nas osvježi u ovim vrelim, ljetnjim danima od dobrog cocktail-a. Programska selekcija koja liči na takav koloritno-osvježavajući napitak po definiciji ima svoju publiku, da ne kažem “ovisnike”. Naravno, kokteli kao i programi, mogu da budu slatki, gorki ili pomiješanih ukusa… Recimo, kada je književnost u pitanju –  lirika ide uz crveno vino, epika uz glagoljivi džin, a vodka, ruku pod ruku sa dramom. Kombinacija je toliko da svako može da pronađe idealan programski spoj unutar Festivala. Književni program, za ovu sezonu preporučuje  Cuba Libre koktel koji nam dolazi iz Havane. To je bio i ostao simbol samouvjerenosti i slobodnog razmišljanja. Njegov tradicionalni ukus pokazuje jak karakter. Da bi dodali kiselkastu nijansu, treba ga degustirati sa kriškom limuna ili limete. Dobrodošli!

Primorski portal: Koliko su iskustva – bilo kao posmatrač iz publike, ili kao selektor, stečena tokom prethodnih izdanja, bili od značaja prilikom pripremanja ovogodišnjeg programa ili je, kada o književnosti govorimo, svaka godina – u smislu preferencija čitalačke publike i izdavačke djelatnosti – „priča za sebe“?

Lutovac: Iskustvo je dragocjeno, posebno u pripremi koktela, međutim ukus ipak zavisi od svježine bilja, igre misli i bogatstva jezika… Ukus godine svakako zavisi od onog što joj je prethodilo. “Čovjek i djelo su neodvojivi od prirode u kojoj nastaju”, rekao je temperamentni pjesnik i pripovjedač Enes Halilović, jedan od ovogodišnjih gostiju Ljetopisa,  tragajući za heksametrima Vergilijevih Georgika i ukazujući na značaj zemljoradnje i vremenskih prilika nekog podneblja za filozofiju i poeziju istog.

Primorski portal: Šta će sve publika biti u prilici da isprati ove godine?

Lutovac: Epicentar književnog programa bio je 2. avgusta – promocija “EX-YU rock enciklopedije” Petra Janjatovića, koja je najobuhvatnija knjiga ove tematike na našim prostorima. Ovo značajno djelo obuhvata period u istoriji muzike od 60-tih godina pa do danas, a koncentrisana je na prostor bivše Jugoslavije. Prva enciklopedija izašla je 1998. godine u izdanju „Geopoetike“, a uslijedila su tri dopunjena izdanja.

Ranije su promovisana  djela: roman “Ključevi dobra i zla” Vuka Martinovića, koji je odrastao u Baru, a živi i stvara u Novom Sadu, priče “Intimus” Tijane Rakočević, čije je premijerno predstavljanje upriličeno upravo u sklopu Barskog ljetopisa i zbirka pjesama “Sekvoja” koja je Enesu Haliloviću, uz “Kočićevo pero, donijela i “Veliku nagradu Ivo Andrić”.

Roman „Ključevi dobra i zla“ istorijski je triler u kom su isprepletane tri priče iz tri veka. svaka priča je pisana posebnim jezikom. Što se tiče samog naziva, on potiče od jednog drevnog učenja koje se zove „ključevi dobra i katanci zla“. “U tom učenju se kaže da su blagosloveni oni koji su ključevi dobra i katanci zla, a da postoje i oni drugi koji su ključevi zla i katanci dobra i da ih je lako prepoznati u društvu, jer će prvi uvek pomoći i dati dobar savet, a drugi će pokušati da zavade.” Ovo je priča o tome da bi trebalo težiti dobru, iako je to često teško u životu, ali ako je čovjek na pravom putu i istrajan, ipak se može uspjeti.

Zbirka priča “Intimus” je, kako je zapisala Dragana Erjavšek “…bez imalo dvojbe, najbolja i najjezgrovitija proza objavljena posljednjih godina u Crnoj Gori, potpuno drugačija od svega što smo čitali, sva od sitnopoteznih zapažanja i duboko promišljenih situacija u kojima se ne bismo snašli da autorka za nas ne iscrtava mapu.”

Enes Halilović, čije ime znači “onaj koji govori, pripovijeda”, godinama istražuje različite istorijske događaje, tražeći u njima nešto lirsko i uspijeva da događaje iz prošlosti transponuje u umjetnost, poeziju ili prozu, dodajući svjedočanstvima umjetničku vrijednost. Upravo jedan takav, potresan i nedovoljno poznat motiv pojavljuje se, između ostalog  u zbirci “Sekvoja”, u pjesmi koja je vezana za Crnu Goru i Polimski kraj. Pjesma “Igračke” (po svjedočenju Branke Bogavac) vezana je za tragičan događaj, od kojeg je prošlo 80 godina, za koji Halilović, jer istorija kaska za književnošću, diže pjesnički glas: “Neka se pamti!”

Sve promocije, rekao bih, protekle su baš onako kako treba, uz pažnju birane i zainteresovane publike Ljetopisa.

Primorski portal: Novi roman Balše Brkovića biće predstavljen 16. avgusta. U pitanju je “Aurora”, za koji je recenzent Aleksandar Bečanović zapisao da predstavlja “vrhunac autorove romaneskne avanture”.

Lutovac: Brković čitaoce vodi na uzbudljivo putovanje u prošlost koja se stvarno dogodila ili onu koja je mogla da se desi, da su odigrani drugi potezi, što je zapazio i Bečanović. Slikovito i filmično opisane scene, autentični karakteri, originalni i interesantni dijalozi, lijepa naracija, uz strast prema šahu i fudbalu, jednako i umjetnosti, ali i vanvremenske likove poput Tina Ujevića, Radovana Zogovića, Milovana Đilasa, šahiste Bore Kostića, mitropolita Dožića, pa i niza drugih, stvarnih ili izmaštanih, doprinose kreiranju duha i atmosfere Podgorice tokom tridesetih godina prošlog vijeka.

”Da bi ispričao priču ponekad moraš da vidiš i više nego što ima u slici”, prva je rečenica Balše Brkovića u romanu “Aurora”, nakon koje kreće  da se traka odmotava …

Primorski portal: Prepoznatljivost Vašeg selektorskog rada je u uvezivanju različitih programskih segmenata. Kako ste to uvezivanje realizovali/planirali ove godine?

Lutovac: Vještina je u tome da se vještina ne vidi. Sad ste me malo zabrinuli. Tom takvom uvezivanju svjedočila je publika preksinoć na platou ispred Dvorca kralja Nikole, gdje je program iz domena književnosti –  promocija “EX-YU rock enciklopedije” Petra Janjatovića, upotpunjen originalnim nastupom Ivane i Nebojše, to jest, barske rock grupe Grimm. “EX-YU rock enciklopedija”  sadrži biografije i diskografije najpopularnijih muzičara sa jugoslovenske rock scene, kao i informacija rock scene nakon raspada SFRJ. Kroz više stotina enciklopedijskih jedinica i mnoštvo fotografija, čitaocu je pružena prilika da na jednom mjestu doživi istoriju rokenrola, na prostorima bivše Jugoslavije i sadašnjih njenih nasljednika. Činjenica da enciklopediju nije stvarao tim ljudi već jedan čovjek  nije se odrazila na njenu sveobuhvatnost.

Ono što nakon hodograma kroz blisku muzičku scenu slijedi je promocija knjige “Muzika u staroj crnogorskoj periodici”, profesora Senada Gačevića, čiju će promociju muzički upotpuniti profesor Safet Drljan,na harmonici. “Muzika u staroj crnogorskoj periodici“ (1871 – 1943) sadrži 2829 bibliografskih jedinica i obuhvata sve aspekte muzičkog života jednog teško dokučivog perioda u istoriji Crne Gore, a najviše njenu popularizaciju koja je krenula od dinastije Petrović. Bibliografske jedinice su podijeljene u dvije grupe. Prvu čine prilozi o crnogorskoj muzici, tj. muzičkim događajima u Crnoj Gori, a drugi dio, naslovljen Prilozi vezani su za muzička dešavanja van Crne Gore (koncerti, kompozitori… ) i tretira priloge vezane za muzičke događaje u Evropi i svijetu i niz poznatih kompozitora iz okruženja poput Stevana Mokranjca, Josifa Marinkovića, Ivana Zajca i drugih čija su djela izvođena i u Crnoj Gori.

Primorski portal: Ovogodišnji književni program biće zatvoren poetsko-dramskim omnibusom Momčila Zekovića Zeka.

Lutovac: Promocija knjige Momčila Zekovića “Sok iz kamena”, poetski koktel od tri nove zbirke poezije u jednoj: “Skretanje prije pakla”, “Skrojeno za dvoje” i “Apostrof ispred života”, spustiće zavjese na književni program  21. avgusta. “Momčilo Zeković nas u svoju poeziju lukavo i „pogano“ uvlači emocijom i motivima, i ne podmeće nam fingiranu estetiku da bi nas u njoj zadržao. Više vjeruje u blesavu rimu nego u prenaglašene okvire. U njegovoj pjesmi žena je takva da osjećaš kao da je možeš zagliti, država je takva da vjeruješ da je možeš odbraniti, a ljubav je takva kao da će trajati zauvijek…” – mislim da je navedeno u kritici D. Erjavšek dovoljno da se na vrijeme rezerviše karta za ovaj poetsko-scenski omnibus.

Uz posebno odabrane muzičke numere, stihove će, unutar ovog poetsko-scenskog omnibusa,  govoriti glumice: Žaklina Oštir, Julija Milačić Petrovc Njegoš, Jelena Rakočević, Ivana Mrvaljevic i Sanja Vujisić, kao i autor. Publiku u sklopu večeri očekuje i projekcija kratkog filma “Žena iz kamena” u kojem je narator i glavna glumica Dubravka Drakić. Uz nju glumačku ekipu čine: Đorđije Tatić, Mirjana Spaić, Luka Stanković, Nevena Paneva, Ivona Raković.  Reditelj  filma “Žena iz kamena” je Baranin  Dejan Senić.

U ime selektorskog tima XXXVI Barskog ljetopisa zahvaljujem se Primorskom portalu na interesovanju  i  profesionalnom praćenju svih festivalskih dešavanja.

Na neka od vaših pitanja odgovorio sam malo metaforično, u skladu s  vremenom u kojem živimo,  gdje  su “prenesena značenja“  dio svakodnevice. Nije mi cilj bio ni da branim, ni da umanjim knjigu, ona će se “snaći” sama i bez nas, ali jeste da izborom djela za XXXVI Barski ljetopis još jednom ukažem na ono Andrićevsko, da je, na kraju, dopušteno “…poželeti, da priča koju današnji pripovedač priča ljudima svoga vremena, bez obzira na njen oblik i njenu temu, ne bude ni zatrovana mržnjom ni zaglušena grmljavinom ubilačkog oružja, nego što je moguće više pokretana ljubavlju i vođena širinom i vedrinom slobodnog ljudskog duha. Jer, pripovedač i njegovo delo ne služe ničem ako na jedan ili na drugi način ne služe čoveku i čovečnosti„.