Neophodno očuvati bogato živo nasljeđe barskog kraja
Prvo izdanje manifestacije Dani nematerijalne kulturne baštine otvoreno je danas u Zavičajnom muzeju, u Dvorcu kralja Nikole u Baru. Tokom tri dana, publiku očekuje 21 program na tri lokacije, koji za cilj imaju podizanje svijesti o važnosti očuvanja i valorizacije barskog nematerijalnog kulturnog nasljeđa.
Događaj je otvorila autorka projekta, istoričarka umjetnosti dr Anastazija Miranović, koja je podsjetila da tokom ovog i narednog mjeseca UNESCO obilježava 20 godina zaštite nematerijalne kulturne baštine, te da je Konvencijom na svojoj 32. Generalnoj skupštini 2003. organizacija normativno prepoznala i počela da štiti svjetsko nematerijalno kulturno nasljede.
„Crna Gora je ratifikovala datu Konvenciju 2009. godine, donošenjem Zakonu o ratifikaciji Konvencije o zaštiti nematerijalne kulturne baštine. Stupanjem na snagu Zakona o zaštiti kulturnih dobara 2010. godine Crna Gora je prvi put zakonski pozicionirala oblast nematerijalne kultume baštine, ravnopravno sa svojim pokretnim i nepokretnim kulturnim dobrima. Uslijedio je Projekat evidentiranja nematerijalne baštine Crne Gore, u okviru Programa zaštite i očuvanja kulturnih dobara za 2012., Ministarstva kulture, u operativnoj realizaciji Uprave za zaštitu kulturnih dobara Rezultat pomenutog Projekta je rekognosciranje i evidentiranje (popisivanje i inventarisanje) 280 nematerijalnih dobara po opštinama Crne Gore, što je bio osnov izrade Preliminarne liste nematerijalnih dobara Crne Gore, odnosno, elemenata njene nematerijalne kulturne baštine„, pojasnila je Miranović.
Uprava za zaštitu kulturnih dobara počela je izradu prvih elaborata valorizacije kulturnih vrijednosti nematerijalnih dobara 2013. godine i do danas zaštitila 19 nematerijalnih kulturnih dobara Crne Gore.
„Vrijedi pomenuti da su medu njima, sa teritorije barske opštine Kult Svetog Vladimira i Vještina izrade čunova na Skadarskom jezeru, koji su zakonski zaštićena nematerijalna kulturna dobra Crne Gore„, istakla je Miranović.
Projekat evidentiranja nematerijalne baštine Crne Gore iz 2012. godine sa teritorije barske opštine prepoznao je 12 nematerijalnih dobara.
„To su: Procesija iznošenja krsta Sv. Vladimira, Legenda o Vladimiru i Kosari, u međuvremenu ova dva elementa nematerijalne baštine su zakonom zaštićeni kroz Kult Sv. Vladimira, zatim Legenda o crmničkom granatu boje vina, Legenda o vilama, vilinim parama i vilinoj pećini, Ulje od Rumije (tradicionalna medicina) Liječenje čašama/putijerima (tradicionalna medicina), Tehnika filigran (stan zanat), Kalafatanje (stari zanat), Guvno/gumno (kultno mjesto), Kult Stare masline na Mirovici, Maslinijada (tradicionalna manifestacija), Bamija (tradicionalan ishrana)„, precizirala je Miranović.
UNESCO ove godine obilježava dvadeset godina zakonske zaštite nematerijalne kulturne baštine, a Crna Gora deset godina od početka procesa zaštite svojih prvih nematerijalnih kulturnih dobara.
„Organizacijom Dana nematerijalne kulturne baštine Bara, na odgovoran/originalan način participiramo i doprinosimo ovom značajnom jubileju. Kao pojedinci i kolektivitet, kroz institucije i zajednicu, osvješćujemo potrebu brige, očuvanja i valorizacije barskog nematerijlanog kulturnog nasljeđa“, kazala je Miranović.
Etnološkinja i savjetnica Uprave za zaštitu kulturnih dobara Crne Gore Tanja Vujović istakla je da zaštita nematerijalnog nasljeđa zahtijeva drugačiju vrstu zaštite u odnosu na materijalno nasljeđe, te da su za njegovo očuvanje zaslužni i odgovorni sami stanovnici. Kako je istakla, niko se ne može primorati da sačuva određeni običaj ili vještinu, već je sve na zajednici.
„Kada govorimo o mjerama zaštite, od velikog značaja su edukacija i promocija. Nematerijalnim nasljeđem smatra se nešto što predstavlja dio tradicije, ali živi dio tradicije, opravdava epitet inkluzivnosti (spaja prošlost, sadašnjost i budućnost), reprezentativno je i usmjereno prema zajednici„, kazala je Vujović.
Vujović je kazala da je u proteklih deset godina nedovoljno urađeno na planu zaštite nematerijalnih kulturnih dobara.
„Naš Zakon je ograničavajuć, druge zemlje u regionu imaju mnogo jednostavnije procedure, imaju više kadra i organizacionih jedinica. To je vidljivo najviše na primjeru Hrvatske, gdje je 21 nematerijalno kulturno dobro pod UNESCO zaštitom, a na državnom nivou imaju skoro 300 zaštićenih kulturnih dobara“, istakla je Vujović.
Ona je navela i da su sa teritorije barske opštine ranije razmatrani i zaštita Spičanske svadbe i prerade žuke.
„Nažalost, Spičanska svadba se u cjelosti nije održala, održali su se samo njeni fragmenti. Stava sam da bi bilo mudro da se sačuvaju napjevi – i na svadbama i na sceni. Takođe, kada govorimo o preradi žuke, to jeste lijepa tradicija, ali ona mora da se obnovi„, jasna je Vujović.
U nastavku programa prvog dana, predsjednik Matice crnogorske mr Ivan Jovović održao je predavanje na temu Kult Svetog Vladimira i prikazan je dokumentarni film „Živo nasljeđe“ u produkciji Ministarstva kulture i medija.
Ispred Dvorca realizovana je Radionica „Sve boje Crne Gore-bojenje vune biljnim bojama“.
Delicije barske kuhinje predstavile su članice NVU Žene Bara. Uslijedila su predavanja o Tradicionalnoj manifestaciji „Maslinijada“ u Kultu Stare masline na Mirovici.
Petak, 29. septembar
11.00: Usmeno predanje – Legende o vilama, vilinim parama i vilinoj pećini, mr Pepa Pera Pavlica-Dragišić, autorka legende (Zavičajni muzej/Dvorac kralja Nikole)
11.30: Usmeno predanje – Legenda o crmničkom granatu boje vina, mr Pepa Pera Pavlica-Dragišić (Zavičajni muzej/Dvorac kralja Nikole)
12.00: Tradicionalna medicina – Liječenje čašama/putijerima, Aida Zoronjić (Zavičajni muzej/Dvorac kralja Nikole)
12.45: Tradicionalna medicina – Ulje od Rumije, Vesna Orlandić (Zavičajni muzej/Dvorac kralja Nikole)
13.30: Tradicionalna vještina – Uzgajanje svilene bube u tekstilne svrhe, Olja Fatić, NVU Edukativni centar Bar, Ljiljana Vujović, Ljiljana Suard (Zavičajni muzej/Dvorac kralja Nikole)
15.00: Tradicionalna kuhinja – Produkcija/konzumacija bamija i ostalih tradicionalnih jela barskog kraja, Neđeljko Đurović (JU Srednja ekonomsko-ugostiteljska škola)
Subota, 30. Septembar
11.00: Tradicionalni zanat – Tehnika filigran, Draginja Radonjić (Zavičajni muzej/Dvorac kralja Nikole)
11.45: Tradicionalni zanat – Kalafatenje, Miroslavka Bokovac (Plato ispred Dvorca)
12.30: Kultna mjesta – Guvna barske opštine, Zijo Madžurić (Zavičajni muzej/Dvorac kralja Nikole)
13.00: Tradicionalni zanat – Kovački zanat, Neđeljko Đurović (Zavičajni muzej/Dvorac kralja Nikole)
13.30: Tradicionalna vještina – Pečenje rakije od murava, Neđeljko Đurović, Mira Babić, Tanjo Masoničić (Zavičajni muzej/Dvorac kralja Nikole)
14.15: Tradicionalno u savremenom modnom dizajnu, dr Anastazija Miranović, Vernesa Hasanagić (Zavičajni muzej/Dvorac kralja Nikole)
15.00: Zatvaranje manifestacije – sumiranje rezultata/zaključaka Dana nematerijalne kulturne baštine Bara (Zavičajni muzej/Dvorac kralja Nikole)
Projekat Dani nematerijalne kulturne baštine Bara realizuju Kulturni centar Bar/Zavičajni muzej i Turistička organizacija Bara, pod pokroviteljstvom Opštine Bar, u saradnji sa Nacionalnim komitetom ICOM Cme Gore, Ministarstvom kulture i medija Crne Gore, Maticom crnogorskom, edukativnim Insititucijama (Srednja ekonomsko-ugostiteljska škola ) NVO, lokalnom zajednicom, kao i pojedincima Podrazumijevaju niz događaja koji promovišu/afirmišu navedena dobra kroz interakciju, edukaciju, inkluziju i prezentaciju.
