Sjećanje na Baranke koje su osvajale komade slobode za sledeće generacije žena

Sonja Jovanović 16.03.2023 22:51

U tipično muškom svijetu, ženama u Crnoj Gori nije bilo lako da se izbore za svoje mjesto. U znak sjećanja na znamenite Baranke koje su svojim znanjem, hrabrošću, osobenošću uspjele da prkose vremenu i zauzmu zasluženo mjesto, novinar i publicista Željko Milović objavio je monografiju „Žene iz grada bez vratî – (Ne)zaboravljene Baranke XX vijeka„. U pitanju je prva knjiga u Crnoj Gori koja se na naučno- dokumentaristički način bavi biografijama znamenitih sugrađanki i dotiče geneze promjena položaja žene unutar jednog grada, uslovljenih društvenim i porodičnim prilikama. „Žene iz grada bez vratî – (Ne)zaboravljene Baranke XX vijeka“ predstavio je Milović kolegama novinarima danas na događaju upriličenom u Dablin Pabu.

Monografiju Žene iz grada bez vratî – (Ne)zaboravljene Baranke XX vijeka je publikovala barska izdavačka kuća “Mediteran Multimedia” na čak 386 strana uz 352 fotografije od kojih se ogromna većina premijerno pojavljuje u javnosti. Sredstva za nastanak knjige, napominje autor, obezbijedila je Opština Bar, uz donacije privrednih subjekata i žitelja našeg grada.

„Riječ je o trećem tomu edicije čiji je simbolični naslov iz 2019. ukazivao na priču o “običnim” ljudima, koji su oblikovali grad na sasvim poseban način, kroz moralne norme drugačije nego današnje. U novom djelu, uz preformulisan naslov Žene iz grada bez vratî, nalaze se biografije 46 žena raznih profila, od predsjednica Opštine do konobarica, od košarkašica do glumica, od naučnih do medicinskih radnica, od ratnih heroina do tragičnih žrtava istog rata, od onih koji su sopstveni život podredili opštedruštvenim interesima do onih koje je ljubav dovela iz dalekih zemlja u grad pod Rumijom. Uvodni esej “O Baru i ženama”, na gotovo 40 strana, predstavlja prvi pokušaj sveobuhvatnog prikaza položaja žene u našem gradu u stoljetnom vremenskom rasponu, uz konkretne podatke i primjere kojima se obznanjuje kako i koliko je bilo teško “na strašnom mjestu postojati” ako si pripadnica ljepšeg pola“, kazao je Milović.

Posebnu pažnju izaziva tekst u kome je konačno rasvijetljena životna sudbina francuske dame Irene Pukić, koju je barska palanka u stalnoj borbi sa drugačijim pogrdno nazivala po mužu “Mar-Pukinica”, a čije se pominjanje decenijama artikulisalo kroz različita tumačenja.

„Proizvoljne čaršijske priče dobile su ovdje konačno realnu dimenziju, surovu, ali istinitu. Sličan slučaj je bio i ženama i porodicama čije su priče konačno rekonstruisane pomoću državnih i crkvenih arhiva Crne Gore, Turske, Francuske, Srbije i Hrvatske, kao i pojedinaca i institucija koji su ustupali dragocjeni informacioni materijal“, kazao je autor.

Predsjednik NVO Mediteran Multimedia Dragan Marović izrazio je zadovoljstvo što ovu godinu izdavački započinju jednim izuzetno vrijednim projektom.

„Ovo neće biti jedini projekat u ovoj godini, pripremamo još dva, ali otom potom, kad bude“, kazao je Marović, i podsjetio na dosadašnju, bogatu izdavačku djelatnost NVO Mediteran Multimedia.

„Nevladina organizacija MEDITERAN MULTIMEDIA osnovana je pod imenom BAR INFO oktobra 2006, a od februara 2018. nosi ovo ime. Bavimo se promocijom Bara, njegovog kulturno-umjetničkog nasljeđa i djela lokalnih autora, te smo upravo zbog toga 2018. godine započeli izdavačku djelatnost na raznim poljima. Prva knjiga koju smo objavili pod našom etiketom, marta 2018, bila je knjiga Sava Markoča “Kula od sjećanja i druge priče”. Već iduće godine, maja 2019. objavljena je obimna dvotomna monografija “Ljudi iz grada bez vrati – (ne)zaboravljeni Barani XX vijeka” Željka Milovića, a promocija djela je predstavljala prvu književnu turneju ikada u barskoj opštini. Pod nazivom “Za Barane – Knjiga o Baranima“, obuhvatala je prezentacije u Zupcima, Dobroj Vodi, Starom Baru, na Staroj Topolici, Ostrosu, Đuravcima, Virpazaru, Kapljevi, Sutomoru, a centralna promocija je bila u nikad punijem Dvorcu kralja Nikole. Posebnu “specifičnu težinu” imale su promocije u OŠ “Meksiko” i Srednjoj ekonomsko-ugostiteljskoj školi, na zahtjev učenika. Za četiri godine objavili smo sedam literarnih izdanja, jedan muzički CD, jedan dokumentarni film i organizovali tri izložbe, takav bilans nemaju ni mnogo veće ni bogatije organizacije. I svi naši projekti imali su prefiks “barski““, kazao je Marović.

Okupljene predstavnike barskih medija pozdravio je Radovan Riči Orlandić, jedan od vlasnika Dublin Pub-a i poželio im dobrodošlicu na skup povodom izdavanja jedne zanimljive i posebne knjige, istakavši da se raduje što će je pročitati.

Recenzentkinja knjige, dr Sandra Đurović, zapisala je da je „svaka od žena o kojima autor piše simbol snage i borbenosti na ovaj ili onaj način“.

„Iako je vremensko razdoblje u kom su postojale veliko, zajednički im je život u partijarhatu i činjenica da nisu mogle ravnopravno sa muškarcima učestvovati u društvenom, kulturnom i političkom životu, a pod posebnim pritiscima živjele su i u svojoj privatnoj sferi. Život i rad svake od žena u ovoj knjizi svojevrsan je presedan i podvig vrijedan divljenja. I nije ovo samo sistematična i tačna monografija o njih 46, koje su ostavile dubok i neizbrisiv trag u kulturnom, društvenom, prosvjetnom, vjerskom, građanskom, naučnom, sportskom, umjetničkom životu grada. Ovo je bilješka i o onoj sljedećoj, anonimnoj, četrdesetsedmoj ženi, o kojoj nije ostao pisani trag, ali je njen doprinos jednako velik. Ova knjiga je udžbenik za sve nas koje živimo osvajajući komade slobode za sljedeće generacije, da znamo na čijim leđima stojimo i koje luče pronosimo”, napisala je o knjizi dr Sandra Đurović.