Delfini su stanovnici, a mi gosti mora, i treba da ih poštujemo
Kako sačuvati dobre delfine u Jadranskom moru od buke, plastike i ljudi, u novoj epizodi podkasta NVO Melos govori mr biologije Nataša Nikpaljević. Nikpaljević, osnivač Fondacije Marine Life Research Foundation, se od 2016. godine se aktivno bavi istraživanjem morskih sisara u Crnoj Gori i do sada je završila tri projekta u toj oblasti, a trenutno radi na istraživanju delfina u barskom akvatorijumu.
Ljubav prema moru i životinjama Nikpaljević gaji od malih nogu, a interesovanja za konkretna naučna istraživanja javila su se već u srednjoj školi, kada je znala u kom pravcu želi da nastavi svoje školovanje i opredijelila se za marinsku biologiju.
„Često sam na internetu istraživala o tome na koji način naučnici prikupljaju podatke o morskim sisarima. To je tema koja me je uvijek interesovala. Nakon dvije godine studije, moje kolege počele su da organizuju neformalne sastanke sa ljudima koji su završili dosta naučno-istraživačkih projekata posvećenih prikupljanju informacija o različitim vrstama, što me je zainteresovalo i počela sam da se raspitujem kod kolega da li znaju neku organizaciju koja se bavi izučavanjem morskih sisara, kako bih mogla da stupim u kontakt s njima i započnem istraživanje i kod nas. Tada nisam bila upoznata sa tim da je Institut za biologiju mora između 2013. i 2014. obavio jedno istraživanje, sproveo studiju na dobrim delfinima na području Boke Kotorske i potvrdio prisustvo osam delfina u zalivu. Nakon toga, vidjela sam da jedna naša NVO započinje takva istraživanja za morske sisare sa jednom organizacijom iz Turske“, kaže Nikpaljević, koja im se u istraživanju i priključila 2016. godine.
Do sada, završila je tri projekta, a trenutno radi na novom istraživanju, koje je podržano od strane Opštine Bar i obuhvata barski akvatorijum.
„Raduje me što su grad i država prepoznali značaj ovakvih istraživanja. Projektom koji trenutno radim, a koji se tiče barskog akvatorijuma, obuhvaćeni su dobijanje naučnih podataka o dobrom delfinu u našem gradu, ali i aktivnosti koje se ne tiču naučnih podataka, već podizanja svijesti kod lokalnog stanovništa, što smatram izuuzetno važnim. Bez edukacije odraslih, djece, ne možemo dalje. Ni oni nisu krivi što nemaju dovoljno informacija o nekim stvarima, ali, ako objasnite ljudima njihov značaj i to da ih ustvari imamo u našem moru, drugačije će se ponašati. Ljudi ne znaju da imamo delfine u našem moru, za mnoge je to nešto novo. Važno je sprovoditi edukativne aktivnosti, i kod djece i kod odraslih“, smatra Nikpaljević.
Sve divlje životinje, uključujući i delfine, treba poštovati u njihovom prirodnom okruženju i paziti da na bilo koji način ne remetimo njihov mir, naglašava u podkastu sagovornica voditeljke Aleksandre Bojić Ivanović.
„Nekada su ljudi dobronamjerni i hoće da ih nahrane, ali oni mogu pomisliti da su svi ljudi dobronamjerni, a nisu… Recimo, tokom oktobra na terenskim aktivnostima, dok sam ih posmatrala sa kopna, imala sam priliku da vidim da ljudi brodovima namjerno idu u njihovom pravcu. Ne vidim razlog za takvo nešto. Oni su stanovnici mora, mi smo tu gosti, i treba da ih poštujemo. Osim toga što oni žive tu, jako su bitni za cijeli marinski ekosistem i za nas. Zbog toga su edukativne prezentacije jako bitno. Ljudi treba da se upoznaju bliže sa tom vrstom i sa tim na koji način oni utiču na morske sisare. Ukoliko želimo da ih zadržimo u našem moru, moramo obratiti pažnju na mnoge stvari“, jasna je Nikpaljević.
Delfini su, ističe, izuzetno inteligentna bića, što se može vidjeti i po njihovom ponašanju, međusobnim odnsima i vezama.
„Veze između jedinski unutar grupe su veoma jake, pogotovo kada se govori o vezi između majke i mladunčeta. Ono što treba reći jeste da delfini ostaju uz svoje majke sve do sledećeg rođenja. U slučaju dobrog delfina, sledeće rađanje je na dvije do šest godina, a mladunci za sav taj period ostaju uz svoju majku. Ilustrovala bih to primjerom iz Crne Gore od prije nekih dva mjeseca koji je pravi pokazatelj te jake veze – pronašli su uginulo mladunče deflina u blizini Valdanosa i primijetili su kako ga majka sve vrijeme drži na površini i pokušava da ostane uz njega cijelo vrijeme i da ga zaštiti i održi u životu. Međutim, osim majke, tu su bili i ostali članovi grupe. Stoga, tu se može vidjeti da majka iako je mladunče uginulo i nema načina da mu pomogne, ona je i dalje tu i jako joj je teško da se odvoje. Međutim, nakon nekoliko dana, vjerovatno morskim strujama, ta grupa je došla do barskog akvatorijuma, gdje su ljudi koji su bili brodovima u blizini uočili i polako ih približavali i htjeli da provjere da li se radi o mladunčetu o kojem je bilo priče nekoliko dana ranije. Kako su se oni približavali, majka je bila uz mladunče, a ostale jedinke su plivale do broda i pokušavale da im stave do znanja da se ne približavaju, kako bi zaštitili to mladunče. Tu se može vidjeti velika povezanost jedinki između sebe, a osim toga, s obzirom da se radi o izuzetno inteligentnim bićima, nauka je dokazala da unutar jedne grupe svaka jedinka zna svoj položaj u hijerarhiji. Dešavalo se da ako majka nije u mogućnosti da pripazi na svoje mladunče, druge ženke stižu u pomoć. Identifikacijom se čak stiglo do saznanja da su u pitanju članovi iste porodice – baba, majka, tetka… Fascinantna je činjenica da su nam delfini dosta bliski u tom pogledu“, priča Nikpaljević.
Ona naglašava i interesantnu činjenicu o dolasku delfina na svijet – za razliku od svih sisara, uključujući i čovjeka, prilikom porođaja prvo izlazi glava, ali, kod delfina prvo izlazi rep.
„Na taj način, oni se adaptiraju na vodenu sredinu. Delfin je sisar, ne može dugo ostati pod vodom i neophodan mu je vazduh. Čim se rode, majka ih iznosi na površinu da udahnu vazduh. Ako bi glava izašla prva, dugi vremenski period bi protekao do izlaska na površinu“, navodi Nikpaljević.
Kompletan razgovor sa mr Natašom Nikpaljević moguće je pogledati na sledećem linku:
Nataša Nikpaljevic je rođena i živi u Baru, gdje je završila osnovnu i srednju školu. Na Prirodno – matematičkom fakultetu u Podgorici diplomirala je na odsjeku biologija, gdje je i magistrirala. Od 2016. godine se aktivno bavi istraživanjem morskih sisara u Crnoj Gori i do sada je završila tri projekta u toj oblasti, finansirana od strane Rufford fondacije, pa je svoj diplomski i magistarski rad odradila upravo na temu dobrog delfina u crnogorskom dijelu Jadranskog mora. Prvi projekat je odradila pod nevladinom organizacijom iz Crne Gore u saradnji sa organizacijom iz Turske, a naredna dva projekta je završila kao individualni istraživač u saradnji sa organizacijom iz Turske. Nakon završetka magistarskih studija, u januaru ove godine, otvorila je i svoju nevladinu organizaciju pod nazivom „Marine Life Research Foundation“, koja se bavi izučavanjem i zaštitom mora i marinskih vrsta. U maju ove godine je započela novi projekat finansiran od strane opštine Bar, a vezan je za prikupljanje naučnih podataka o dobrom delfinu u barskom akvatorijumu i podizanje svijesti kod lokalnog stanovništva za zaštitu mora i marinskog top predatora, vrste dobrog delfina. Do sada je učestvovala na kampovima za marinsku biologiju, kako u zemlji tako i u inostranstvu, okruglim stolovima, konferencijama, a takođe je uzela učešće i kao predavač, ali i kao ko-autor na istim. Takođe, ko – autor je na nekoliko naučnih radova, a završila je i nekoliko kurseva, kao što su uvod u akustiku morskih sisara, metode izučavanja morskih sisara, GIS 1, zatim kurs pisanja projekata za EU fondove i kurs ronjenja. Osim toga, nedavno je upisala i druge magistarske studije vezano za konzervacionu medicinu akvatičnih organizama.
Voditeljka podkasta je Aleksandra Bojić Ivanović.
Video: Dejan Senić, Igor Perčobić
Muzička podloga i obrada zvuka: Muzički studio „Melos“, Zorica Vučeljić i Filip Despotović
